"αυτοί οι άνθρωποι έχουν κάτι να πουν..."

Το διάβασα στην Καθημερινή της Κυριακής(16/03/2008). Ένα άρθρο της Μαρίας Κατσουνάκη (στήλη "Αναγνώσεις"). Το βρίσκεις εδώ.

Το «εγώ» που δεν βολεύεται

Tης Μαριας Κατσουνακη

Είχε ταξιδέψει πάνω από 10 ώρες για να φτάσει στη Θεσσαλονίκη από τη Ν. Υόρκη ο νεαρός Αμερικανός σκηνοθέτης, προσκεκλημένος του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ. Ηρθε απευθείας από το αεροδρόμιο στα γραφεία της διοργάνωσης, για να πάρει τη διαπίστευσή του και να τακτοποιήσει τα σχετικά με τη διαμονή του και την προβολή της ταινίας του. Ευγενέστατος, υπομονετικός, απολύτως συνεργάσιμος και αυτάρκης. Δεν απαιτούσε να εξυπηρετηθεί, δεν διαμαρτυρήθηκε όταν διαπίστωσε κάποια αλλαγή στον προγραμματισμό (ως προς την ώρα και την αίθουσα) ζήτησε απλώς να τον διευκολύνουν με μια λίστα δημοσιογράφων ώστε να τους ενημερώσει – προσωπικά. Λίγα λεπτά αργότερα καταφθάνει Ελληνας συνάδελφός του. Το ύφος του δήλωνε εξαρχής: είμαι εδώ, σταματήστε ό,τι κάνετε και ασχοληθείτε μαζί μου. Γκρίνιαξε (ούτως ή άλλως), σχολίασε, επέπληξε και αποχώρησε δυσαρεστημένος.
Η σκηνή θα μπορούσε να έχει επαναληφθεί και με τη συμμετοχή άλλων επαγγελματικών κλάδων, σε ίδιους ή παρεμφερείς ρόλους. Κάποιος ξένος επισκέπτης με ίδιες (ή και περισσότερες) περγαμηνές με τους Ελληνες ομότεχνούς του που δεν θα υπερχειλίζει από καχυποψία, επιθετικότητα και –αναιτιολόγητο– αίσθημα ανωτερότητας. Το «εγώ» του θα χωράει και στα λίγα τετραγωνικά ενός δωματίου δεύτερης κατηγορίας, δεν θα κρίνεται η ύπαρξή του από τον όγκο των δημοσιευμάτων, το status του δεν θα απειλείται από μυστικές συνωμοσίες και εξωγενείς παράγοντες. Η δημοσιογράφος Μικέλα Χαρτουλάρη (που μαζί με τον Ανταίο Χρυσοστομίδη παρουσιάζουν στην ΕΤ1 την εκπομπή «Οι κεραίες της εποχής μας», συναντώντας ορισμένους από τους σημαντικότερους και δημοφιλέστερους συγγραφείς) δήλωσε πρόσφατα στην «Κ» μεταφέροντας την εμπειρία της από τις επαφές της: «Δεν έχουν μανιέρα, δεν έχουν συμπλέγματα, δεν έχουν αλαζονεία, εκτίθενται και δεν πολιτεύονται. Ολοι αυτοί οι άνθρωποι έχουν κάτι να πουν. Εχουν άποψη και γνώση όχι μόνο για την τέχνη τους αλλά και για την πολιτική, την ιστορία, την κουλτούρα. Αν έπρεπε να τους συγκρίνω με Ελληνες, θα έλεγα ότι κινούνται σε ένα πολύ ευρύτερο πεδίο, όχι γιατί είναι ξένοι και χειρίζονται μια μεγάλη γλώσσα, αλλά επειδή είναι προσωπικότητες πολύ μεγαλύτερου βεληνεκούς». Ο Αμος Οζ, ο Ζοζέ Σαραμάγκου, ο Τζον Μπάνβιλ, ο Ιαν ΜακΓιούαν, ο Κάρλος Φουέντες... «Κανείς δεν ήταν βεντέτα, κανείς δεν ήταν στρυφνός, ήταν όλοι προσηνείς», προσθέτει ο Ανταίος Χρυσοστομίδης.
Η επαφή με τον κόσμο της ελληνικής τέχνης και διανόησης μπορεί να είναι πολύ πυκνή, άνετη και γενναιόδωρη όσο και αυτοαναφορική, ασφυκτικά φορμαλιστική, τραυματική. Ο αυτοσαρκασμός και το χιούμορ σπανίζουν, ενώ περισσεύουν η βαρύγδουπη και σοβαροφανής άσκηση ύφους.
Από το ’80 και μετά η ελληνική κοινωνία κάλπασε αναπτυξιακά, αντλώντας, σε μεγάλο βαθμό, από τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις αλλά και τους παραποτάμους της παραοικονομίας. Ο αιφνίδιος πλουτισμός και η εκτόξευση σε άλλα ήθη και έθιμα (συμπεριφοράς και κατανάλωσης) δημιούργησε ένα γκροτέσκο μόρφωμα με κοινά επιθετικά χαρακτηριστικά. Ο «εκδημοκρατισμός» των Παρτάγκας και των Καγιέν (με την «άνοιξη» του χρηματιστηρίου) ευθύνεται εν πολλοίς για τις μετέπειτα ανισόρροπες στατιστικές: Η Ενωση Εισαγωγέων Αυτοκινήτων αναφέρει ότι τα τελευταία τρία χρόνια η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα στην Κοινότητα σε εισαγωγές 4Χ4 κατ’ αναλογία πληθυσμού. Ανάπτυξη ψευδεπίγραφη χωρίς υποδομές σε ένα κράτος άναρχο και, επί της ουσίας, ακυβέρνητο.
Η πνευματική εργασία θαυμάζεται και λοιδορείται (αν δεν αγνοείται) με την ίδια θέρμη, καλλιτέχνες, συγγραφείς, δημιουργοί, επιστήμονες στριμώχνονται μέσα σε ένα αναξιοκρατικό σύστημα, εσωστρεφές, που αναγνωρίζει τον κοσμοπολιτισμό στη φίρμα των ρούχων και στις εξωτικές συνήθειες. Αποκλεισμένοι σε ένα φαντασιακό αυτοτροφοδοτούμενο, αναζητούν θεσμική αναγνώριση και δημόσια επιβεβαίωση σε μια κοινωνία που αδιαφορεί επιδεικτικά για ό,τι κατακτάται με κόπο και προσπερνά ό,τι δεν κάνει θόρυβο.
Η διαπίστευση για τον Ελληνα σκηνοθέτη είναι μέρος της ταυτότητάς του, οι ώρες προβολής της ταινίας του, η επιβεβαίωση της δουλειάς του. Για τον Αμερικανό συνάδελφό του είναι απλώς το κέρδος της συμμετοχής.

Υ.Γ. Σκέψου να είμασταν έτσι (έστω, ας ήταν αυτό το ζητούμενό μας κι ας το κουτσοκαταφέρναμε) : "Ευγενέστατος, υπομονετικός, απολύτως συνεργάσιμος και αυτάρκης"

Γιατί τώρα αλλιώς είμαστε ή έχουμε στην ελληνική μας καθημερινότητα, η συντριπτική πλειοψηφία τουλάχιστον: "Γκρίνιαξε (ούτως ή άλλως), σχολίασε, επέπληξε και αποχώρησε δυσαρεστημένος", " ...καχυποψία, επιθετικότητα και –αναιτιολόγητο– αίσθημα ανωτερότητας", "ο αυτοσαρκασμός και το χιούμορ σπανίζουν, ενώ περισσεύουν η βαρύγδουπη και σοβαροφανής άσκηση ύφους", συνδυασμένα με την απόλυτη βεβαιότητα πως για όλες τις συμφορές που μας βρίσκουν- μα κάθε μέρα, εμάς που είμαστε ο εκλεκτός λαός της γης - φταίνε "μυστικές συνωμοσίες και εξωγενείς παράγοντες".

Σκέψου πώς είμαστε στο σπίτι, στο δρόμο, στην εργασία, στο ελληνικό κοινοβούλιο.

Για όλο το κείμενο θα ήθελα να μιλήσουμε, με βρίσκει τόσο απόλυτα σύμφωνη μέχρι το τελευταίο και, έτσι κι αλλιώς.