Τι και πώς ακούμε;

Διάβασα το Σάββατο στα ΝΕΑ ένα κομμάτι, της Εύης Ελευθεριάδου, με μεγάλο ενδιαφέρον. Τίτλος: Το ΜΡ3 «σκοτώνει» το ηχητικό βάθος .
Η ιστορία είναι παλιά. Ξεκινά από τότε που τα cd αντικατέστησαν τα βινύλια. Γινόταν πολλή κουβέντα τότε για το αν ο ήχος των cd είναι καλός. Και ίσως καλός ήχος στη μουσική να σημαίνει δυο πράγματα, ήχος συμβατός με αυτόν που ακούει το ανθρώπινο αυτί από την κατασκευή του και βεβαίως ήχος αληθινός , κατά προσέγγιση τουλάχιστον κοντά σε αυτόν που παράγεται όταν ο άνθρωπος παίζει με οποιοδήποτε μέσο και οποιονδήποτε τρόπο μουσική και ήχους. Διάβαζα τότε, στο περιοδικό "Ήχος", αν θυμάμαι καλά, δεν είμαι σίγουρη, συνέντευξη του Van Den Hul (των κορυφαίων καλωδίων και κεφαλών, ένας ειδήμων σε αυτό που ονομάζουμε ήχο) στην οποία έλεγε , όσο το θυμάμαι, ότι η συμπίεση αφαιρεί τις λεπτομέρειες που είναι απαραίτητες στο ανθρώπινο αυτί όταν συλλαμβάνει ήχους. Επέμενε ότι μόνο ο αναλογικός ήχος ταιριάζει στο ανθρώπινο αυτί. Ίσως γιατί, απ' ό,τι είχα καταλάβει τότε, είναι κοντά σε αυτό που μπορεί να συλλάβει και να αισθανθεί- όχι απλώς να ακούσει- το ανθρώπινο ακουστικό σύστημα σε αντίθεση με τον ψηφιακό, που είναι ήχος πιο δυνατός και πιο "κουτσουρεμένος", χωρίς "αγκίδες" και χωρίς χρωματικές λεπτομέρειες. Με είχε εντυπωσιάσει αυτό που διάβασα τότε. Ό,τι άκουγα, η διαφορά που αισθανόμουν στον ήχο τον ψηφιακό από εκείνον του αναλογικού, μου είχε εξηγηθεί απρόσμενα από τα λόγια ενός χωρίς αμφιβολία καλού ακροατή και γνώστη των πραγμάτων.
Δεν αμφιβάλει κανείς ότι το cd αρχικά, το mp3 στη συνέχεια άλλαξαν πολλά στη σχέση μας με τη μουσική. Έγινε πιο προσιτό το να ηχογραφούν μουσικοί τη δουλειά τους, στο σπίτι σχεδόν. Μειώθηκε το κόστος της ηχογράφησης και όχι μόνο. Όμως τι ακούμε; Πώς ακούμε; Και πόσο όλο αυτό αλλάζει την ακουστική μας αντίληψη γενικά; Αν το δυνατό και σχεδόν ισοπεδωτικό είναι στη φύση των νέων μέσων τι γίνεται αλλού; Τι άλλαξαν τα νέα αυτά δεδομένα στο ραδιόφωνο, στις συναυλίες, επίσης; Αυτό είναι κάτι που σίγουρα σκέφτομαι πολλές φορές.

Το κομμάτι των ΝΕΩΝ λέει πολλά και ενδιαφέροντα. Ψιλά γράμματα θα μου πεις, αλλά ένα σπουδαίο κομμάτι της μουσικής παραγωγής έχει να κάνει με αυτό που λέγεται ενορχήστρωση - θυμίσου θρυλικές παραγωγές που έγραψαν ιστορία μέχρι και σήμερα εξαιτίας ίσως αυτού κυρίως. Στο ρεπορτάζ της Εύης Ελευθεριάδου διάβασα τι είπε ο κ Νίκος Εσπιαλίδης, μηχανικός ήχου και διευθυντής του Κέντρου Ηχογραφήσεων του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών: «Πλέον τις περισσότερες ώρες στο στούντιο δεν τις περνάμε για την ενορχήστρωση, αλλά για να διορθώσουμε τα φάλτσα της φωνής ή τον ρυθμό του ντράμερ. Κι ακούγονται όλα τέλεια και όλοι ίδιοι». Μάλιστα...
Κι εμείς τι (θέλουμε να) ακούμε; Ο Παναγιώτης Καλαντζόπουλος στο ίδιο ρεπορτάζ λέει:«Τον σημερινό κόσμο δεν τον ενδιαφέρει η ποιότητα, αλλά η ευκολία στη χρήση. Οι ακροατές είναι πια παθητικοί, δεν στήνουν αυτί για να προσέξουν τη λεπτομέρεια. Οι περισσότεροι ακούνε μουσική κάνοντας ταυτόχρονα άλλες δουλειές. Για να τους τραβήξουν την προσοχή, παραγωγοί και καλλιτέχνες μπήκαν στη λογική των διαφημιστών, που αυξάνουν την ένταση των διαφημίσεων σε σχέση με το υπόλοιπο πρόγραμμα της τηλεόρασης. Για να ακούγονται τα τραγούδια δυνατά στο ραδιόφωνο, χρησιμοποιούν τη συμπίεση πολύ επιθετικά».

Μεγάλο θέμα. Κι αν πάμε στο κομμάτι της μουσικής αγοράς ίσως γίνεται ακόμα μεγαλύτερο. Οι δισκογραφικές εταιρείες συρρικνώνονται. Έτσι κι αλλιώς το ζητούμενο τώρα για εκείνες μοιάζει να είναι πλέον τα mp3 και το (νόμιμο) κατέβασμά τους. Το ότι από τη φύση του το mp3 έχει στάνταρ ποιότητάς σαφώς κατώτερα ή ας μην το πω έτσι, άντε, ας το πω διαφορετικά στάνταρ, δεν απασχόλει ιδιαίτερα. Το πιο εύκολο, καμιά φορά και το πιο πρόχειρο, αφού ο κόσμος έχει πλέον λιγότερες απαιτήσεις, πουλάει περισσότερο. Άρα γιατί να επενδύσεις στο καλύτερο; Ποιος το χρειάζεται; Ποιοι ακροατές; Έλα ντε...

Εκ των Υστέρων: Ξαναδιάβαζα αυτό που έγραψα "καλός ήχος στη μουσική" και "κατά προσέγγιση τουλάχιστον κοντά σε αυτόν που παράγεται όταν ο άνθρωπος παίζει με οποιοδήποτε μέσο και οποιονδήποτε τρόπο μουσική και ήχους". Μάλλον θα έπρεπε να γράψω καλός ηχογραφημένος ήχος στη μουσική, έχει διαφορά από την προηγούμενη διατύπωση. Επίσης στο δεύτερο απόσπασμα η διατύπωση είναι σίγουρα λάθος, μουσική δεν παίζουν μόνο οι άνθρωποι, μουσική παράγεται κι αλλιώς. Άμα βιάζεσαι έτσι είναι. Αυτά, για την ώρα, κι ας μου φαίνομαι σπαστική καμιά φορά.