μουσικές ιστορίες, με αφορμή δύο βιβλία

Blues People. H Μαύρη Μουσική στη Λευκή Αμερική, του LeRoi Jones

(ή αλλιώς Amiri Baraka, όπως ονομάστηκε στη συνέχεια, αφότου ασπάστηκε τον ισλαμισμό)

Το βιβλίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ισνάφι, σε μετάφραση του Χάρη Συμβουλίδη.

"Αυτή είναι η ιστορία. Αυτή είναι η ιστορία σας, η ιστορία μου, η ιστορία των Νέγρων ανθρώπων"

Το βιβλίο ξεκινά από την αρχή, από όταν δηλαδή οι μαύροι έφτασαν στη χώρα αυτή, την Αμερική, ήταν αφρικανοί και έρχονταν σε έναν ξένο κόσμο. "...η περίσταση του να βρεθείς σε μια κουλτούρα λευκών, ουμανιστών και ψευτοπουριτανών καταστηματαρχών πρέπει να είναι εξοργιστική. Και αν είσαι σκλάβος σε αυτόν τον πολιτισμό, η θλίψη σου πρέπει να είναι ατελείωτη."

Μιλά για τη μουσική των μαυρων και πώς αυτή επηρεάστηκε, διαμορφώθηκε μέσα στις κοινωνικές ανακαταξεις της αμερικάνικης κοινωνίας αλλά και πώς αυτή επηρέασε, διαμόρφωσε τα πράγματα.

Είναι η μουσική που επηρέασε όχι μόνο τη μουσική αυτής της χώρας αλλά και όλη τη σύγχρονη μουσική του πλανήτη. Τίποτα ίσως δεν έχει επηρεάσει τόσο καθοριστικά την εξέλιξη της μουσικής τους τελευταίους αιώνες όσο εκείνη.

Όταν τα γεγονότα είναι σκληρά δεν χρειάζεται να τα αποδυναμώσεις με περιττούς συναισθηματισμούς. Όταν μπορείς να μιλήσεις αντικειμενικά για την αξία κάποιων πραγμάτων δεν χρειάζεται να καταφύγεις σε συνηθισμένα και μάλλον απλοϊκά κοσμητικά επίθετα, απλά εξηγείς, με ρήματα και ουσιαστικά όπως θα έλεγε ίσως ένας γλωσσολόγος.

"Ο δοκιμαστικός πρώτος τίτλος που έδωσα στο βιβλίο ήταν Blues, Black & White America. Ήταν η αντιθετική όψη του θέματος που πρώτα με αιχμαλώτισε, επιφανειακά: ότι δηλαδή υπήρχε ένα σώμα μουσικής που δημιουργήθηκε από ανθρώπους οι οποίοι μεταφέρθηκαν σε αυτή την πλευρά ως σκλάβοι και ότι, σε όλη τη διάρκεια της ανάπτυξης αυτής της μουσικής, χρειάστηκε να επιζήσει, να επεκταθεί, να αναδιοργανωθεί, να συνεχίσει και να εκφράσει τον εαυτό του, ως εύθραυστη κληρονομιά ενός ανίσχυρου και καταπιεσμένου λαού. Πώς το έκανε αυτό; Τι ήταν τόσο ισχυρό και απελπισμένο στη μουσική αυτή που εγγυήθηκε τη συνεχή της ύπαρξη ακόμα και πέρα από την ύπαρξη των δημιουργών της; Αυτό ήταν που με παρακίνησε. Αλλά καθώς ξεκίνησα να μπαίνω στην ιστορία της μουσικής, βρήκα ότι ήταν αδύνατο να το κάνω χωρίς, την ίδια στιγμή, να βουτήξω βαθύτερα στη ιστορία των ανθρώπων. Ό,τι ήταν η ιστορία των Αφροαμερικανών ώς κείμενο, ως θρύλος, ως ιστοριούλα, ως έκθεση, ως διήγηση, ή όπως θέλετε πείτε το, ήταν και η μουσική ως επένδυση, ως μια βασικά εκφρασμένη δημιουργική ενορχήστρωση, αντικατοπτρισμός της αφροαμερικάνικης ζωής, των λέξεών μας, το λιμπρέτο σε εκείνες τις ζωές που κάποιοι έζησαν πραγματικά. Η μουσική, δηλαδή, ήταν ένα ενορχηστρωμένο, εκφωνημένο, μουρμουριστό, σε στιλ ψαλμωδίας, φυσημένο, χτυπημένο στο ρυθμό, διασκορπισμένο πόρισμα, που επιβεβαίωνε την ιστορία. Και κάποιος μπορούσε να πηγαίνει από το ένα στο άλλο, ή βασικά από το μέσα προς το έξω, ή το αντίθετο, και να μιλάει για τα ίδια πράγματα. Η μουσική εξηγούσε την ιστορία, όπως και η ιστορία εξηγούσε τη μουσική..."

Για αυτά κι άλλα πολλά που αφορούν στο βιβλίο θα μιλήσουμε αύριο, Τετάρτη στην εκπομπή με τον μεταφραστή του βιβλίου, τον Χάρη Συμβουλίδη.

Ο ίδιος έχει γράψει και μια εξαιρετική μελέτη, για την οποία σας έχω πει ήδη στο ραδιόφωνο και θα πούμε κι αύριο δυο λόγια, τίτλος της: "Oi! Η μουσική των skinheads", κυκλοφορεί επίσης από τις εκδόσεις Ισνάφι.

Αγγλία. Δεκαετία του '70. Κρίση πετρελαϊκή. Κρίση οικονομική. Υποβαθμισμένες συνοικίες. Φτωχές συνοικίες. Μουσική. Τι σημαίνει υποκουλτούρα; Ποιοι ήταν οι πρώτοι skinheads;

"Όσα ξέρουμε για τους skinheads είναι μέσα από τα δελτία Τύπου της αστυνομίας ύστερα από κάποιον ποδοσφαιρικό αγώνα, συναυλία, πολιτική συγκέντρωση κτλ. Η νεολαία με τα ξυρισμένα κεφάλια και τις μπότες ανέπτυξε όμως και τη δική της μουσική, το Οi!. Και όπως κάθε μουσικό είδος είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας που το δημιούργησε, η ιστορία του Οi! είναι η ιστορία των skinheads. Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζεται ένα χρονικό του Οi!, από το ξέσπασμα του punk στη Βρετανία μέχρι τις μέρες μας, όπου ένα μεγάλο κομμάτι του ταυτίζεται πια με νεοναζιστικές αντιλήψεις. Η διαδρομή αυτή φαίνεται αρχικά παράδοξη, μιας και η punk κουλτούρα έχει γενικά σχετιστεί με αριστερές και αναρχικές ιδέες. Εξετάζοντας το Οi! παράλληλα με τις κοινωνικές ζυμώσεις οι οποίες γέννησαν τους skinheads στη μεταπολεμική Βρετανία και τροφοδότησαν την άκρα δεξιά, όχι μόνο η παραπάνω διαδρομή παύει να φαντάζει τόσο παράδοξη αλλά ρίχνεται κάποιο φως και σε ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα ζητήματα σχετικά με τους skinheads - της πολιτικής τους ταυτότητας."

Το βιβλίο είναι μια πρωτότυπη, εξαιρετική μελέτη, με επιστημονική μεθοδολογία για την ιστορία, μουσικά και γενικά, και τη βρετανική κυρίως, αλλά και άλλων χωρών, μουσική σκηνή. Στα μεγάλα προσόντα αυτού του βιβλίου πιστεύω ότι ανήκει ο τρόπος γραφής του. Τα τρία κεφάλαιά του και το περιεχόμενό της, πώς το ένα σε οδηγεί στο άλλο και οπωσδήποτε οι πολίτιμες παραπομπές του. Θα μπορούσε άνετα να είναι ένα διαδικτυακό βιβλίο με πολλαπλές συνδέσεις που κάθε φορά φωτίζουν κι άλλη γωνία, άλλη πλευρά της ιστορίας. Στην εποχή του διαδικτύου νιώθω πολύ συχνά την ανάγκη τα βιβλία(να σου πω την αλήθεια όχι μόνον αυτά) να έχουν αυτήν την λειτουργικότητα, να μπορώ να πηγαίνω από το ένα στο άλλο και μετά να ξαναγυρνώ, σε αυτό το βιβλίο το κατάφερα.

Τελειώνοντας το βιβλίο, και ξέροντας καλά πως δεν υπάρχουν πολλές τέτοιες εμπεριστατωμένες πρωτογενείς μελέτες για πολλά ενδιαφέροντα μεν, πλην "άβατα" ακόμη, θέματα, μουσική ή μη, αναρωτιόμουν: δεν γράφονται τέτοια βιβλία ή δεν εκδίδονται;