Παρασκευή 11 Φεβρουαρίου 2011

"Μύρτις: Πρόσωπο με πρόσωπο με το παρελθόν"


«Περί το 430 π.Χ. λοιμός ενέσκηψε αιφνιδίως εις την πόλιν των Αθηνών …και νεκροί έκειντο εν ταις οδοίς …έθαπτον δε ως έκαστος εδύνατο» (Θουκυδίδης, Ιστορία)

Το 1994-95, κατα τη διάρκεια των έργων για την κατασκευή του νέου υπόγειου σιδηροδρόμου της Αθήνας, βρέθηκε στην περιοχή του Κεραμεικού ο χώρος όπου ήταν γνωστό πως υπήρχε το νεκροταφείο της αρχαίας Αθήνας.  Η αρχαιολογική ανασκαφή έφερε στο φως έναν ομαδικό τάφο με σκελετικό υλικό από την ταφή περίπου 150 ανθρώπων, ενηλίκων και παιδιών, χρονολογήθηκε δε με την αξιολόγηση των αρχαιολογικών ευρημάτων στην εποχή του Λοιμού των Αθηνών, δηλαδή μεταξύ του 430 και του 426 π.Χ.
Έτσι ξεκίνησε η μελέτη του σκελετικού υλικού με σύγχρονες εργαστηριακές μεθόδους DNA, προκειμένου να προσδιοριστεί ο αιτιολογικός παράγοντας της φονικής ασθένειας.

Άλλωστε αποτελούσε ενα μεγαλο θεμα για την επιστημονική κοινότητα, (αρχαιολογικη, ιατρική) η αιτία που προκάλεσε τον λοιμό της Αθήνας ο οποίος αποτέλεσε έναν από τους κυριότερους παράγοντες που συνέβαλαν στην έκβαση του Πελοποννησιακού πολέμου, επισπεύδοντας την παρακμή του Χρυσού Αιώνα και της αθηναϊκής μονοκρατορίας στη Μεσόγειο. Ο Λοιμός ξέσπασε κατά την πολιορκία της Αθήνας από τους Σπαρτιάτες στην αρχή του καλοκαιριού του 430 π.Χ. και μέχρι το καλοκαίρι του 428 π.Χ. κυριολεκτικά αποδεκάτισε τον πληθυσμό της πόλης. Μετά από μια βραχεία περίοδο ύφεσης, η επιδημία επανέκαμψε στη διάρκεια του χειμώνα του 427 π.Χ. και διήρκεσε μέχρι το χειμώνα του 426 π.Χ. Υπολογίζεται ότι περίπου ένας στους τρεις κατοίκους της Αθήνας χάθηκε από την επιδημία, μεταξύ αυτών και ο χαρισματικός ηγέτης της πόλης, ο Περικλής.
Η αιτία που προκάλεσε τον Λοιμό της Αθήνας αποτελούσε μέχρι σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της Ιστορίας της Ιατρικής. Οι γνώσεις μας ως προς την αιτία του Λοιμού περιορίζονταν στις αφηγήσεις του μεγάλου αρχαίου ιστορικού του 5ου αιώνα π.Χ., Θουκυδίδη, ο οποίος προσβλήθηκε επίσης από τη νόσο αλλά επέζησε. Στην Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, ο Θουκυδίδης περιγράφει με αρκετή ακρίβεια τις συνθήκες που επικρατούσαν στην Αθήνα κατά την περίοδο του λοιμού καθώς και τα κύρια σημεία και συμπτώματα της νόσου.

Για τη διερεύνηση του υπεύθυνου παθογόνου ιατρική-οδοντιατρική ομάδα χρησιμοποίησε τον πολφό τριών άθικτων δοντιών από τρία τυχαία επιλεγμένα κρανία, όπου ανιχνεύτηκαν ίχνη του μικροβιακού παράγοντα. Οι επιστήμονες εντόπισαν το βακτήριο Salmonella enterica serovar Typhi, το οποίο είναι υπεύθυνο για την εκδήλωση τυφοειδούς πυρετού.

Ανάμεσα στα οστά του ομαδικού τάφου υπήρχε το κρανίο 11χρονου παιδιού, το οποίο διατηρούσε ένα σημαντικό χαρακτηριστικό παιδιού αυτής της ηλικίας, δηλαδή μέρος της νεογιλής οδοντοφυΐας συγχρόνως με τη μόνιμη. Η άριστη κατάσταση του παιδικού αυτού κρανίου γέννησε την ιδέα της ανάπλασης ενός παιδικού κεφαλιού της εποχής του Περικλή και της παρουσίασής του σε σχετική έκθεση. Γι’ αυτό το σκοπό κατασκευάστηκε ένα ακριβές αντίγραφο του κρανίου με τις πλέον σύγχρονες επιστημονικές μεθόδους και εστάλη σε ειδικό εργαστήριο στη Σουηδία, απ’ όπου επέστρεψε με τη μορφή που βλέπουμε σήμερα.
Το παιδί πήρε το όνομα "Μύρτις" από τους επιστήμονες, οι οποίοι ασχολήθηκαν με την ανάπλαση του προσώπου της.

Υπευθυνος της διεπιστημονικής ομάδας που ανελαβε την αναπλαση της Μυρτιδος είναι ο επίκουρος καθηγητής Ορθοδοντικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Μανώλης Παπαγρηγοράκης.

Η έκθεση "Μύρτις: Πρόσωπο με πρόσωπο με το παρελθόν", μετά την παρουσία της στο Νέο Μουσείο Ακροπόλεως, στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας και στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, συνεχίζει το ταξίδι της εκτός Αθηνών, με πρώτο σταθμό το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης μέχρι τις 13 Μαρτίου 2011.

Σήμερα στις 8 το βραδυ εγκαινιάζεται, στο πλαίσιο της έκθεσης, μια παραλληλη εκθεση ζωγραφικών έργων για την Μύρτιδα. Με αυτήν την αφορμή ο κ.Παπαγρηγοράκης θα βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και θα μας μιλήσει για το σημαντικό αυτό διεπιστημονικό επίτευμα της αναπλασης της Μύρτιδος.
Πολλοί φίλοι της "Καλημέρας"θα είμαστε εκεί και θα εχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε τον κ.Παπαγρηγοράκη και να συνομιλήσουμε μαζί του.
Θα τα πούμε λοιπόν στο Αρχαιολογικό Μουσείο, στις 8!

Τα στοιχεία προέρχονται από την ιστοσελίδα http://www.myrtis.gr/ και την ιστοσελίδα του Αρχαιολογικου Μυυσείου Θεσσαλονίκης: http://www.amth.gr/

Πληροφορίες:
Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης
Τηλ: 2310 830538

17 σχόλια:

Meropi είπε...

Πολύ ενδιαφέροντα όλα αυτά! Είδα και μια (φωτογραφική) έκθεση με τη Μύρτιδα στο αεροδρόμιο "Ελ. Βενιζέλος".
Απ' ότι μου είπε ο άντρας μου (που είναι γιατρός) ο λοιμός της εποχής εκείνης, είναι ο κοιλιακός τύφος.

καλημέρα είπε...

Μερόπη,
κι εμενα αυτό το κομματι της ιατρικής σε συνδυασμό με την Ιστορία μου κίνησε μεγαλο ενδιαφερον.
Απ'ό,τι μας είπε ο κ.Παπαγρηγορακης, φανταζομαι και σημερα θα ρωτηθεί για αυτό, το ενα για το οποίο ειναι πλεον και επιστημονικά σίγουροι στο οποίο οφείλονταν ο λοιμός ήταν ο τυφοειδής πυρετός, βεβαια ψαχνουν κι αλλο γιατί πιστευουν ότι δεν αρρωστησαν μόνο απο αυτό οι Αθηναίοι τότε.
Περισσότερα λοιπόν όσο προχωρουν οι ερευνές τους.

katerina είπε...

Γεια χαρά Αναστασία.Ραντεβου στις 8 λοιπον..ελπιζω να ρθω.
"Γεια χαρα",χαιρετισμος για καθε ωρα της ημερας ή "Ραντεβού με τον πολιτισμο στις 12"...κι αλλες προτασεις για τιτλο στα καινουρια νερα της "καλημέρας"
Καλημεροφιλάκια ή μηπως καλησπεροφιλάκια?

καλημέρα είπε...

Μερόπη,
δες αυτό:
http://www.myrtis.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=82&Itemid=58&lang=el

καλημέρα είπε...

Κατερίνα,
ελπίζω να τα καταφερεις, νομίζω θα εχει πολύ ενδιαφερον.
Ευχαριστώ για τους τίτλους.
Φιλιά!

Hfaistiwnas είπε...

Ουάου!!! Τέλειο!!! Σκέψου μετά παό τόσα χρόνια υπάρχουν υπολείμματα του ιού!!!
Αν μπορούσα θα πήγαινα!
Μην το χάσετε!!!
Καλό ΣΚ!

καλημέρα είπε...

...και διαβασε τωρα και αυτό, επειδή βρήκαν το τόσο παλιό, αρχαίο, στελεχος του ιού, μπορούν να κανουν ακομα πιο αποτελεσματικό το εμβόλιο, και καθως και σημερα ακόμη ο τυφοειδής πυρετός σκοτώνει πολλούς ανθρωπους, ιδίως παιδια, στην Αφρική κυρίως, καταλαβαίνεις τι σημαίνει αυτό για την ιατρική πρόληψη.
Καποιοι ανθρωποι θα σωθούν απο υλικό 2500 χρονων που σώθηκε και διερευνηθηκε.

Καλό ΣΚ επίσης, Ηφαιστίωνά μου!

Hfaistiwnas είπε...

Πραγματικά!!!
Είσαι σχεδόν απίστευτο!!!

Άιναφετς είπε...

Εκπληκτικό Αναστασία μου...λες να βρεθούν και άλλα τέτοια, που θα βάλουν τα γυαλιά στους σημερινούς ερευνητές;
Περιμένουμε εντυπώσεις και άλλες πληροφορίες!
ΑΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦΦιλάκια! :))

gskastro είπε...

Αναστασία, κατά τύχη διαβάζω αυτή τη περίοδο τον Θουκυδίδη, ο οποίος όντως περιγράφει με πολλές λεπτομέρειες τον λοιμό. Δίνει περιγραφή των συμπτωμάτων, αλλά και τη διαδρομή του μέχρι να φθάσει στην Αθήνα. Σύμφωνα λοιπόν με τον Θουκυδίδη, ο λοιμός λέγεται ότι ξεκίνησε από την Αιθιοπία, πέρασε στην Αίγυπτο και στη Λιβύη και στη συνέχεια στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας του βασιλέως των Περσών. Στην Αθήνα ήρθε μέσω του Πειραιά. Μεταξύ των άλλων είχε λεχθεί ότι οι Πελοποννήσιοι είχαν ρίξει δηλητήριο στα φρεάτια, γιατί εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν ακόμα κρήνες. Και συνεχίζει δίνοντας με λεπτομέρεια τα συμπτώματα.
Πιστεύω ότι είναι μεγάλο επίτευγμα να βρουν μετά από 2.500 χρόνια τα ακριβή στοιχεία του ιού που προκάλεσε τόσους θανάτους στην Αθήνα και φυσικά επηρέασε και την έκβαση του Πελοποννησιακού. Να έχεις ένα καλό Σαββατοκύριακο gskastro

Ανώνυμος είπε...

Κότσια που χουν οι επιστήμονες να αναπλάθουν τα πρόσωπα νεκρών... και άμα βγουν τα γνωστά ακροδεξιά φασιστοειδή και τους κατηγορήσουν ότι η κατατομή της Μύρτιδος δεν είναι αρκετά ελληνοπρεπής, άντε να τρέχουν να γλυτώσουν από κανάλια και ημιαμόρφωτους που θα τους κυνηγάνε...
τους βγάζω το καπέλο!

katerina είπε...

http://www.myrtis.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=97&Itemid=144&lang=el
Καλημέρα Αναστασία,
χάρηκα που μπόρεσα τελικά και ήρθα..ειναι μια παρα πολυ ενδιαφέρουσα έκθεση που νομίζω δεν πρέπει να χάσει κανείς..θέλω να ξαναπάω.
Ενα μεγάλο Μπράβο στον κ.Παπαγρηγοράκη και σε όλους όσους συνεργάστηκαν μαζί του για το εξαιρετικό αποτέλεσμα.
Καλή συνεχεια στην έρευνα!

καλημέρα είπε...

Ηφαιστίωνα,
ελα στη Θεσσαλονίκη μια βολτα να παμε στην έκθεση, μια ώρα δρόμος είμαστε, άντε...

καλημέρα είπε...

Στεφανία μου,
η Σαββίνα μου είπε ήδη - όταν επιστρεφαμε την Παρασκευή από την έκθεση-, "μαμά, τωρα θα αλλαξουν τα βιβλία της Ιστορίας, ετσι δεν είναι;", αναφερόμενη στον ιό που βρηκαν ότι ευθύνεται για τον λοιμό της Αθήνας.

καλημέρα είπε...

gskastro,
τα στοιχεία που δίνεις με κανουν να θελω κι εγω να ξαναδιαβασω την ιστορία του Θουκυδίδη. Τωρα νομίζω θα την διαβασω αλλιώς.

Κι εγώ θεωρώ ότι είναι σημαντικό επίτευγμα, και μαλιστα διεπιστημονικό, με τόσες ειδικότητες και επιστημονες που συνεργαστηκαν για αυτό.

Καλημέρα!

καλημέρα είπε...

undantag,
χαχα, είπαν ήδη διάφορα... Τι τα καστανοκόκκινα μαλλιά(παρεμπιπτόντως, λες και στην Αθήνα ζούσαν μόνο άνθρωποι με ίδια χαρακτηριστικά)
τι που δεν είναι και καλλονή, τι το ενα , τι το αλλο...

Να σου πω την αλήθεια για μενα το πιο ενδιαφερον δεν είναι αυτή καθεαυτή η ανάπλαση, αλλα το ενδιαφερον που αυτή προκαλεί και τα αποτελεσματα αυτής της διεπιστημονικής (αυτό το γραφω συχνα αλλα το θεωρώ πολύ σημαντικό)ερευνας-διαδικασίας.

(Ακόμα και στις απαντησεις μου πολύ μιλάω, να παρει...)

katerina είπε...

Αναστασία καλημέρα κι απο δω.
Ειχα αφησει μηνυμα αλλα δεν το βλέπω...
ευτυχως που καταφερα και ήρθα ..ναι ειχε παρα πολυ μεγαλο ενδιαφέρον ..θελω να ξαναπαω,αλλα οπως σου είπα στις 27 δεν θα μπορέσω.. Μπραβο στον κ.Μανωλη Παπαγρηγοράκη και σόσους συνεργαστηκαν για το εξαιρετικο αποτελεσμα.καλη συνέχεια στην ερευνα!
Α ωραία τωρα ακουω που λες και για αλλη οργανωμένη ξεναγηση..
Σου ειπα που ο Μανος, όταν ήταν μικρουλης και ειδαμε την ΚΟΘ με τον Τσαρλι Τσαπλιν ποσο ενθουσιασμένος ήταν και ξεχωριζε τους ήχους απο πιο μουσικο όργανο ακουγόταν.