"Μύρτις: Πρόσωπο με πρόσωπο με το παρελθόν"

«Περί το 430 π.Χ. λοιμός ενέσκηψε αιφνιδίως εις την πόλιν των Αθηνών …και νεκροί έκειντο εν ταις οδοίς …έθαπτον δε ως έκαστος εδύνατο» (Θουκυδίδης, Ιστορία)

Το 1994-95, κατα τη διάρκεια των έργων για την κατασκευή του νέου υπόγειου σιδηροδρόμου της Αθήνας, βρέθηκε στην περιοχή του Κεραμεικού ο χώρος όπου ήταν γνωστό πως υπήρχε το νεκροταφείο της αρχαίας Αθήνας.  Η αρχαιολογική ανασκαφή έφερε στο φως έναν ομαδικό τάφο με σκελετικό υλικό από την ταφή περίπου 150 ανθρώπων, ενηλίκων και παιδιών, χρονολογήθηκε δε με την αξιολόγηση των αρχαιολογικών ευρημάτων στην εποχή του Λοιμού των Αθηνών, δηλαδή μεταξύ του 430 και του 426 π.Χ.

Έτσι ξεκίνησε η μελέτη του σκελετικού υλικού με σύγχρονες εργαστηριακές μεθόδους DNA, προκειμένου να προσδιοριστεί ο αιτιολογικός παράγοντας της φονικής ασθένειας.

Άλλωστε αποτελούσε ενα μεγαλο θεμα για την επιστημονική κοινότητα, (αρχαιολογικη, ιατρική) η αιτία που προκάλεσε τον λοιμό της Αθήνας ο οποίος αποτέλεσε έναν από τους κυριότερους παράγοντες που συνέβαλαν στην έκβαση του Πελοποννησιακού πολέμου, επισπεύδοντας την παρακμή του Χρυσού Αιώνα και της αθηναϊκής μονοκρατορίας στη Μεσόγειο. Ο Λοιμός ξέσπασε κατά την πολιορκία της Αθήνας από τους Σπαρτιάτες στην αρχή του καλοκαιριού του 430 π.Χ. και μέχρι το καλοκαίρι του 428 π.Χ. κυριολεκτικά αποδεκάτισε τον πληθυσμό της πόλης. Μετά από μια βραχεία περίοδο ύφεσης, η επιδημία επανέκαμψε στη διάρκεια του χειμώνα του 427 π.Χ. και διήρκεσε μέχρι το χειμώνα του 426 π.Χ. Υπολογίζεται ότι περίπου ένας στους τρεις κατοίκους της Αθήνας χάθηκε από την επιδημία, μεταξύ αυτών και ο χαρισματικός ηγέτης της πόλης, ο Περικλής.

Η αιτία που προκάλεσε τον Λοιμό της Αθήνας αποτελούσε μέχρι σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της Ιστορίας της Ιατρικής. Οι γνώσεις μας ως προς την αιτία του Λοιμού περιορίζονταν στις αφηγήσεις του μεγάλου αρχαίου ιστορικού του 5^ου αιώνα π.Χ., Θουκυδίδη, ο οποίος προσβλήθηκε επίσης από τη νόσο αλλά επέζησε. Στην Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, ο Θουκυδίδης περιγράφει με αρκετή ακρίβεια τις συνθήκες που επικρατούσαν στην Αθήνα κατά την περίοδο του λοιμού καθώς και τα κύρια σημεία και συμπτώματα της νόσου.

Για τη διερεύνηση του υπεύθυνου παθογόνου ιατρική-οδοντιατρική ομάδα χρησιμοποίησε τον πολφό τριών άθικτων δοντιών από τρία τυχαία επιλεγμένα κρανία, όπου ανιχνεύτηκαν ίχνη του μικροβιακού παράγοντα. Οι επιστήμονες εντόπισαν το βακτήριο Salmonella enterica serovar Typhi, το οποίο είναι υπεύθυνο για την εκδήλωση τυφοειδούς πυρετού.

Ανάμεσα στα οστά του ομαδικού τάφου υπήρχε το κρανίο 11χρονου παιδιού, το οποίο διατηρούσε ένα σημαντικό χαρακτηριστικό παιδιού αυτής της ηλικίας, δηλαδή μέρος της νεογιλής οδοντοφυΐας συγχρόνως με τη μόνιμη. Η άριστη κατάσταση του παιδικού αυτού κρανίου γέννησε την ιδέα της ανάπλασης ενός παιδικού κεφαλιού της εποχής του Περικλή και της παρουσίασής του σε σχετική έκθεση. Γι’ αυτό το σκοπό κατασκευάστηκε ένα ακριβές αντίγραφο του κρανίου με τις πλέον σύγχρονες επιστημονικές μεθόδους και εστάλη σε ειδικό εργαστήριο στη Σουηδία, απ’ όπου επέστρεψε με τη μορφή που βλέπουμε σήμερα.

Το παιδί πήρε το όνομα "Μύρτις" από τους επιστήμονες, οι οποίοι ασχολήθηκαν με την ανάπλαση του προσώπου της.

Υπευθυνος της διεπιστημονικής ομάδας που ανελαβε την αναπλαση της Μυρτιδος είναι ο επίκουρος καθηγητής Ορθοδοντικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Μανώλης Παπαγρηγοράκης.

Η έκθεση "Μύρτις: Πρόσωπο με πρόσωπο με το παρελθόν", μετά την παρουσία της στο Νέο Μουσείο Ακροπόλεως, στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας και στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, συνεχίζει το ταξίδι της εκτός Αθηνών, με πρώτο σταθμό το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης μέχρι τις 13 Μαρτίου 2011.

Σήμερα στις 8 το βραδυ εγκαινιάζεται, στο πλαίσιο της έκθεσης, μια παραλληλη εκθεση ζωγραφικών έργων για την Μύρτιδα. Με αυτήν την αφορμή ο κ.Παπαγρηγοράκης θα βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και θα μας μιλήσει για το σημαντικό αυτό διεπιστημονικό επίτευμα της αναπλασης της Μύρτιδος.

Πολλοί φίλοι της "Καλημέρας"θα είμαστε εκεί και θα εχουμε την ευκαιρία να ακούσουμε τον κ.Παπαγρηγοράκη και να συνομιλήσουμε μαζί του.

Θα τα πούμε λοιπόν στο Αρχαιολογικό Μουσείο, στις 8!

Τα στοιχεία προέρχονται από την ιστοσελίδα http://www.myrtis.gr/ και την ιστοσελίδα του Αρχαιολογικου Μυυσείου Θεσσαλονίκης: http://www.amth.gr/

Πληροφορίες:

Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Τηλ: 2310 830538